Кыргызстандын өкмөттүк эмес уюмдары алдыдагы шайлоолорго көз карандысыз мониторинг жүргүзүү үчүн Кыргызстанда ЮСАИД млн доллар грантын белгисиз жана бир ай мурун гана пайда болгон «Общее дело» ӨЭУга бөлүп бергенине нааразы болууда. Бул бир нече өкмөттүк эмес уюмдардын өкүлдөрү кол койгон билдирүүдө айтылып жатат.
Алар шайлоо системасын жакшыртуу үчүн долбоорлорду көзөмөлдөө жана ишке ашыруу боюнча көп жылдык тажрыйбасы бар уюмдар грантты алуудан чекке кагылды, экенин баса белгиле.
«Ушундай түшүнүксүз жана калыссыз эл аралык уюмдардын чечиминен улам өкмөттүк эмес уюмдар коом тарабынан «грант жегичтер» катары корсотулуп жатат», – деп айтылат билдирүүдө.
Бирок, бундан да жаман, мындай иш-аракеттери аркылуу ӨЭУдардын абалын начарлатуучу мыйзамдарга өзгөртүүлөрдү киргизүү үчүн ЖК депутаттары тарабынан кабыл алынат.
Кыргызстандын ӨЭУ арызынан
«Бул мыйзам долбоору биринчи жолу уюштурулган эмес жана козголгон жана мамлекеттик органдардын ачык-айкындык жана ачыктык жоболоруна уюмдардын ишине кошумча контролдоо үчүн багытталган», – деп ӨЭУ түшүндүрдү.
USAID сынагына катышкан 10 ашуун шайлоолорго байкоо боюнча иш-чараларды жүргүзүүдо көп жылдык тажрыйбасы бар ӨЭУ, маалымат каражаттары гранттын белгисиз бир «Общее дело» деген уюмга берилерин жарыялаганда шокко кабылыды. «Журналисттер бул тууралуу 2020-жылы январда эле жазып чыгышкан.
Эч кимге тандоонун жыйынтыктары белгилүү болгон эмес. Биздин көбу акыркы жыйынтыкты күтүуну чечип, ЮСАИД “ушактарын” расмий түрдө эмес деп, ачык талкууларга кийлигишкен жок.
Ал эми феврал айында эле, Кыргыз Республикасынын Улуттук Демократия Институтунун (НДИ), уюмдун кызматкерлери мониторинг жүргүзүү боюнча даярдык кылып жатканы тууралуу ачык маалымат берилгенде, биз координатор Назгүл Акишевага тынчсыздануубузду билдирдик бирок тынчсызданууларыбыз ЮСАИД башкарууга билдирилген эмес деп ойлойбуз.
Азыр биз ошол макалада чындыгында туура болгонун билдик, бул маалыматтын агып кетиши бул “кескпеттин» алдын алуу аракети болгон деп ишенебиз – ӨЭУдар дешти.
Алар тандоонун калыстыгына ишенишкен, анткен конкурс USAID Алматы тарабынан жарыялаган эле, деп белгилешет. Бирок биз анын чечими Бишкек шаарындагы филиалында кабыл алгынан деген бутумго келдик. Алардын кызматкерлеринин иши менен көптөгөн ӨЭУдар капа болгон.
Биз тандап алуу боюнча чечим кабыл алына кызматкерлери, анын ичинде бүтүмгө келип,
«Алардын айрымдарын, биз макул болмок экенин белгилей кетүү маанилүү да тандоодо кылдат баалоо үчүн кызмат кылган биздин суроо-талап, баа берүү калыстык үчүн бизди ынандыра алган жок. Мындан тышкары, бир чындык калдыктары конкурска ишеним жок деп 5-март, 2020-, көптөгөн уюмдар гана толук селкинчек жалдоо адистери «лауреаты» болгон кызматкерлерди жумушка орноштуруу сайттарда ошол эле күнү, алар арыздарды кабыл албоо расмий жооп ала алган жок. Кыргыз Республикасынын «бейөкмөт уюмдардын жана эл аралык уюмдардын ишине эл аралык уюмдардын жергиликтүү бейөкмөт салынуучу узак убакыт кызматкерлери алардын өкмөттүк эмес жана расмий атаандаштык жол аркылуу өтүп көрүү, аларды үндөп караганда пайда ишенбөөчүлүгү, – деп айтылат билдирүүдө.
Өкмөттүк эмес уюмдардын өкүлдөрү, ошондой эле долбоордун бюджеттер Керексиз ири донорлор жана институттук өкмөттүк эмес сектордун өсүшүн алдын алуу, түздөн-түз жергиликтүү өз алдынча адистерди тартуу, эл аралык бейөкмөт уюмдардын, жергиликтүү бейөкмөт уюмдардын ролун алмаштыруу ишке ашыруу болуп деп тынчсызданууларын билдиришти. «Ошентип, USAID тарабынан чечим бейөкмөт уюмдар эч кандай тажрыйбасы бар млн грант бөлөт, чукул алдыдагы шайлоолорго көз карандысыз байкоо жүргүзүү ишенимин азайтат, анткени компетенттүү, адам укуктары, мамлекеттик эмес мамиле (мисалы, иш-чараларга катышуу тажрыйбасы талап кылынат), шайлоо жараянын мониторинг жүргүзүү, коомдук жагымдуу эмес, жок жана шайлоо талаштарын катышуу «, – Кыргызстандагы бейөкмөт уюмдар белгилешет.
Алар эл алдында айткан билдирүүсү талап жана тактоо чечимдер USAID Кыргызстанда шайлоого байкоо жүргүзүү үчүн «Общее дело» уюмун тандоо критерийлерин так түшүндүрүшун талап кылууда.
Билдирүүгө «Таза Шайлоо», общественные фонды «Гражданская платформа» жана «Эгль», ошондой эле «Женская демократическая сеть», «Мутакалим», «Журналисты» бирикмелери кол койюшкан.