Белгилүү болгондой, Кытай бийлиги белгисиз пневмания оорусу пайда болгону тууралуу Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмун 2019-жылдын 31-декабрында гана билдирген.
Бирок Хубеи бийликтерине өпкө оорунун белгисиз пайда болушунун алгачкы учурлары былтыр декабр айынын ортосунда эле белгилуу болгон. Кытайдан бир жаңы типтеги коронавирус жугузуунун алгачкы билдирүүлөру жөн гана маалыматтык мүнөздө болуп, ошондой эле дүйнөлүк коомчулукту козгобоого тузулгөн. Оору жергиликтүү гана муноздо жана массалык жугуштуруу коркунучу жок турундө берилген.
Андан тышкары, 2020-жылдын 15 январына чейин Кытай бийлиги оорунун адамдан адамга жуккан мүмкүнчүлүгүн четке какты. Ал эми анын адамдан адамга жукканы тез ырасталып тастыкталган болсо, анын коркунучу көбөйуп, демек, башка өлкөлөрдун бул маселеге олуттуу мамилесин чакырат.
Андан сырткары, ал тургай 15-январда, алгачкы кытайлык дарыгерлерге жуккан учуру да тастыкталгандан кийин да, Кытай бийлиги Бүткүл дүйнөлүк саламаттык сактоо уюмуна оорунун адамдан адамга жукканы «мүмкүн болушунан тышкары эмес» деп гана билдирди. COVID-19 оорусунун мойнуна алгандан, он кундөн ашык баш тартуулардан кийин, Кытай бийлиги – уйгө кайтып келгенде ондогон адамдарды, досторун жана үй-бүлөлөрүнө жуктурушкан медициналык кызматкерлерди жугуштуу оору булагына айлантышты.
Андан кийин, 2 жумалык карантин мөөнөтүн белгилегенден кийин да, белгисиз себептер менен, бийлик миндеген чет өлкөлук жарандардын өлкөдон чыгышына жол берди, ал эми алар ооруну дүйнө жүзү боюнча таркатышты, ошондой эле бул оорунун жашыруун мезгили эки жумалык мөөнөттөн бир кыйла ашык экени билинди.
Ал эми азыр Кытайдын жетекчи органдары – Коммунисттик партиясы пандемиянын масштабдарын жана бүткүл дүйнө үчүн коркунуч кичирейтуу учун, кырдаалды жашыруу үчүн колунан келгендин баарын кылган. Ошол себептен улам, Ухандагы оору жөнөкөй белгилери менен жалпы суук тийген оорудай деп кабыл алынган деп болжолдонот.
Бул иштин кандай кайгылуу кесепеттерге алып келгенин айтуу зарыл эмес. Бүткүл дүйнөлүк саламаттык сактоо уюмунун жана башка өлкөлөрдүн өкмөттөрүно калпка киргизип, Кытай бийлиги көп убакыт бою, илдет «көзөмөл астында» болгонун жана кырдаал өзгөчө эмес экенин камсыз кылган. Ушул убакыт арада, көпчүлүк өлкөлөрдө жүргүнчүлөрдүн ооруларын эрте аныктоо үчүн эч кандай механизми жок болгон болсо, түштүк-батыш Азиядагы туристтер, Кытайдын тургундары массалык түрдө дүйнө жүзү боюнча алардын туугандарына барып өлкөдөн чыгып баштады.
Азыр Ухандан канча оорулуу адамдар чыгып кеткенин эч ким аныктай албайт. Иштин чыныгый абалын жашырган кытай бийликтеринин кескпетинин натыйжасында, оору козгогучу Кытайдан тышкары башка өлкөлөргө жайылып, ойлогондон алда канча жогору, коронавирус областтык эпидемиясы глобалдык болуп кетти, дуйнөлук өлкөлөрдүн үчтөн бир бөлүгү чалдыкты. Бүгүнкү күнгө чейин, жаңы коронавирус пневмониясы COVID-2019 (расмий аталышы SARS-CoV-2) 52 өлкөгө жайылып, жыйынтыкта 4200 адам каза болду жана натыйжалуу дарылоо ыкмалары жакында гана өнүгө баштады. Эксперттер деле канча адам жуктуруп алганын жана жугуштун алдын алуу үчүн кандай иш-чара аылуу кере экенин билишпейт. Азыркыга чейин, бул оорунун аш-казанда көбөйүшү, контакт аркылуу жугуушу, мисалы даараткана жалпы колдонуу учурунда жугуштуу экени белгисиз.
Ал эми, Пекиндин маалыматына ылайык, Кытайда вирус таралышынын жайлашы байкалса, Түштүк Корея, Иран жана Италияда жаңы эпидемия очоктору өнүгүп жатат.
Нукура адамдардын жеке жагдайынан тышкары, Европада коронавируса эпидемиясы 2008 жылдын кризисине туура келген экономикалык шок алып келди. Буюм, азык-тулук жана кызмат сатып алууда жугузуудан коркуп суроо-талаптын төмөндөшү жана ошондой эле бир жагынан коопсуздук чаралардын көбөйүшу нарктын бир топ жогорулашы, ал эми экинчи жагынан – акча коротууга тоскоолдук кылат.
Бул терс жагдайлар эпидемиясы мамлекеттер үчүн бир. коронавирустун жайылышы мунай өндүрүү 15% ке тушушу мамлекеттердин жалпы кирешесинин азайышына алып келди.
Түркия азыркы качкындардын бир жаңы толкунун уюштуруусу дагы бир оор кесепеттерге алып келиши мүмкүн. Вирус качкындардын арасында жайыла турган болсо, Европа үчүн бир кыйла аябай кыйын болот. Бул коммунисттик партиясынын кытай элин физикалык жок кылуу коркунучу астында чектелген мейкиндикте кармоо полиция ыкмалары Европада мүмкүн болушу эмес.
Ушинтип, Кытайдын Коммунисттик партиясынын кылмыш жоопкерсиздиги оорунун жергиликтүү жайылышы дүйнөлүк көйгөй болуп калды деп айтсак болот.
Кытайдын эли көп учурда аларга калп айтып жататканын билишет, бирок, аларда эч айла жок. Азыр, Кытайда бийлик менен эл ортосунда унсуз макуладашуу бар. Партия жашоонун жыргалчылыгын жана сапатын камсыз кылат, жана адамдар саясаттан башын алыс тартышат. Бирок маселе өмүр жана ден соолукка байланыштуу болгондо, келишим Кытай бийлиги жана компартия үчүн жагымсыз кесепеттерге айланышы мумкун
Ошентсе да, бул илдет боюнча түшүндүрүүлор, жаңы маалыматтар, кошот изилдөөлор пайда болууда жана коронавирус кризисти жоюу үчүн жолдор табылууда.
Анан сабырдуулук жана ишенимдүүлүк менен бул маследе ким күнөөлүү экенин чечуугө болот