Кыргызстан мунайды өндүрбөйт же экспорттобойт, бирок “кара алтынды” өндүрүүчүлөр менен тыгыз байланышта. Көмүртектүү суутек рыногу бүгүн кызуу жүрүп жатат. Майдын төмөн баасы Кыргызстандын экономикасына жана сомдун алмашуу курсуна кандай таасир этет.
Өткөн күнү WTI чийки мунай майынын жеткирүү баасы терс болуп калган. Кээде, минус 40 долларга чейин түшүп кетти.
Бул сомдун курсу жана Кыргызстандын экономикасына кандай таасир тийгизээрин билүүнү чечтик.
Мунай маркалары жөнүндө бир аз
Майдын көптөгөн бренддери бар, бирок азыр бир аз гана сүйлөшөбүз.
Brent (Brent Crude Oil) – мунайдын эң белгилүү маркердик классы, ал Түндүк деңизиндеги ушул эле аталышта ал жерде өндүрүлгөн. Учурда Норвегия менен Шотландия жээктеринин ортосунда ушул эле аймактын төрт талаасынан жыйналган сорттордун аралашмасы. Brent наркы Европадагы жана Азиядагы мунай заттын баасына таасирин тийгизет.
WTI (West Texas Intermediate, Light Sweet Crude Oil) АКШнын Техас штатында өндүрүлгөн мунай заттын экинчи маанилүү бренди. WTI мүнөздөмөлөрү боюнча Brentге окшош, ал жеңил жана аз күкүрт деп классификацияланган. WTI котировкаларынын негизинде АКШдагы жана Батыш жарым шардагы мунайдын башка сортторуна болгон баа эсептелет.
Ураль – бул жеңил Сибирь майынын (Сибирь Light) аралашмасы жана Урал жана Волга аймагынан келген оор. Салт боюнча Brent маркасынан бир аз арзаныраак сатылат. Россияда «кара алтындын» бир нече экспорттук сорттору бар, бирок Урал эң ири болуп саналат.
Эмне үчүн мунайдын баалары түшүп жатат?
Коронавирустун жайылышы майга суроо-талаптын кескин төмөндөшүнө алып келди, анткени көптөгөн мамлекеттер өз чек араларын жаап, ишканалар ишин токтотушкан.
Март айында ОПЕК катышуучулары жаңы келишимге келе алышпагандыктан, котировкалар кулады. Алар апрелдин ортосунда жаңы келишим түзүшкөн, бирок бул бааларды турукташтырууга жардам берген жок.
Ошондой эле окуңуз: «Mercy Bus» Бишкек шаарынын көчөлөрүнө кайтып келет
ОПЕК жана Эл аралык Энергетика Агенттиги быйыл базардагы ашыкча мунай шартында чийки затка суроо-талаптын рекорддук төмөндөшүн күтүүдө.
WTI деген эмне жана анын минус баасы кандай?
Минус баасы, ушул шейшемби май келишимине ылайык, ушул бренддин майын сатуунун акыркы күнү болгонуна байланыштуу. Анын үстүнө, чийки затты сактоочу жай жок – суроо-талап кескин төмөндөп, кампалар дээрлик толуп кетти. Бирок минус баалар бир азга гана белгиленип, мунай кайрадан көтөрүлдү.
Баалар боюнча, саат 16.00гө карата WTI маркасындагы баасы 16,5-17 доллардын тегерегинде, ал эми Brent маркасынын баасы 21,5 долларды түздү. Булардын бардыгы июнь айынын келечеги. Кечээ кечинде алар дагы 3-4 долларга арзандады.
Urals баасы канча жана бул эмне үчүн Кыргызстан үчүн маанилүү?
Кечээ кечинде орусиялык Urals мунайынын бир баррели минус 2 долларга түштү. Россиялык ЖМКлардын маалыматы боюнча, Бишкек убактысы боюнча саат 15: 13кө карата, баасы 8,5 доллар болгон.
Мунайдын котировкасы рублдин курсуна таасирин тийгизип, экинчиси кыргыз сомуна кыйыр түрдө таасир этерин унутпоо керек.
Март айынын башында, мунайга болгон баанын төмөндөшүнөн кийин рублдин наркы төмөндөгөндө, Улуттук банк Россия менен Кыргызстандын улуттук валюталары ортосунда түз жана тыгыз байланыш жок экендигин белгиледи.
«Ошол эле учурда, Россия, негизги экономикалык өнөктөштөрдүн бири катары, өз ара соода жана акча которуу жолдору аркылуу биздин өлкөнүн экономикасына таасирин тийгизет», – деп билдирди Улуттук банк.
Эске салсак, эртеси күнү доллар үч сомго – 73 сомго чейин көтөрүлүп, андан кийин 85 сомго чейин көтөрүлдү.
Сом суммасы эмне болот?
Финансылык эксперт Илимбек Абдиев мунайга болгон баанын төмөндөшү экспорттоочу өлкөлөргө түздөн-түз таасирин тийгизип жаткандыгын жана бул алардын улуттук валютасынын баасынын төмөндөшүнө алып келет, бул мурдагы көлөмдө чет өлкө валютасындагы кирешелер менен колдоого алынбайт деп билдирди. Анын айтымында, Кыргызстанда доллардын өсүшү күмөн.
“Сомдун курсу инвесторлордун көңүлүн бурат, ал рубл менен түздөн-түз алака түзүп, олку-солкулукту жылдырат. Сомдун нарксызданышы тышкы карызды кайрадан баалоо, тышкы карыздар боюнча эсептешүүлөрдүн татаалдыгы жана импорттун наркынын көтөрүлүшү түрүндө кесепеттерге алып келет”, – деди Абдиев.
Кыргызстандын экспорттун көлөмү импортко караганда бир кыйла аз болгондуктан, экспорттоочулардын муктаждыктары үчүн алмашуу курсун төмөндөтүү таптакыр акылга сыярлык эмес деп баса белгиледи ал.
Ошондой эле караңыз: Эгер сизге кол көтөрсө, мен эмне кылышым керек?
Альянс биржалар бюросунун ассоциациясынын төрагасынын орун басары Думан Рыскулов орус валютасы боюнча жагдай сомдун курсуна таасирин тийгизип жаткандыгын түшүндүрдү. Бирок бүгүнкү реалдуулукта бир маанилүү жагдай бар.
“Анчалык деле өсүш болбойт, анткени долларга суроо-талап пандемияга салыштырмалуу анчалык деле чоң эмес жана товар жүгүртүү андай эмес. Чындыгында, ички валюта алмаштыруу бар”, – деди Рыскулов.
Сом менен рублдин алмашуу курсу кандай болот
Бүгүн эртең менен доллардын сатып алуу курсу 79,14 сомду, сатуу 79,83 түзгөн.
Түнкү саат 2.00гө чейин курс төмөнкүдөй болду:
- сатуу – 79,4 сомдон 79,6 сомго чейин;
- сатып алуу – 80,1ден 80,3 чейин.
- Москва биржасында доллардын курсу жөнүндө маалыматтар (Бишкек убактысы боюнча 13:54):
- бүгүн – 76.99 рубл;
- эртең – 77.
Өткөн күндүн акыркы келишими менен салыштырганда, доллар 1,45-2,54 рублге арзандады.