Кыргызстанда накталай АКШ доллары тартыш. Маалымдалгандай, бардык эле банктар акча которуу кызматын аткара бербейт.
Улуттук банк эл аралык акча которуу системаларынан акча алууга байланышкан маселелер боюнча жарандардын кайрылууларына комментарий берди.
Финансылык жөнгө салуучу билдиргендей, экономикалык коопсуздукту камсыз кылуу жана Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары АКШ долларынын чыгып кетишине байланыштуу жагымсыз кесепеттерди минималдаштыруу максатында Улуттук банк тарабынан 18 – жылдын 2022-апрелинде акча которуу системалары боюнча акча которууларды жүзөгө ашыруу эрежелерине (мындан ары-эрежелер) Убактылуу өзгөртүүлөр киргизилген.
Азыркы учурда Кыргыз Республикасынын аймагында эл аралык акча которуу системасы аркылуу алынган акча которууну алуучуга берүү жөнөтүүчү өлкөнүн валютасында же улуттук валюта – сом менен гана жүргүзүлүшү мүмкүн. Ошол эле учурда Улуттук банк акча которуулардын көлөмүнө эч кандай чектөө койгон эмес.
Эрежелерге өзгөртүүлөр Россия Федерациясынан жана Казакстан Республикасынан акча которуу системалары аркылуу АКШ долларында (накталай эмес формада) алынган акча которуулардын көлөмүнүн кескин өсүшү менен байланыштуу. Кыргыз Республикасынын банктарында которуу валютасында, башкача айтканда накталай АКШ долларында, Кыргыз Республикасынан чет өлкө валютасын алып кирүүгө/экспорттоого тыюу салынбагандыктан, алуучулар акча которууну алып, Кыргыз Республикасынын финансы рыногунда накталай АКШ долларынын жетишсиздигинин кырдаалын түзүүгө өбөлгө түзгөн ири өлчөмдөгү накталай АКШ долларын республиканын чегинен тышкары экспорттоп жана экспорттоону улантууда.
Белгилей кетсек, Россия Федерациясы менен Казакстан Республикасы үстүбүздөгү жылдын март айынын башында 10 миң АКШ долларынын эквивалентинен ашкан суммадагы нак чет элдик валютаны алып чыгууга тыюу салган.
Акыркы мезгилде ошондой эле Кыргыз Республикасынын ички валюта рыногунда накталай АКШ долларынын жетишсиздиги байкалууда, бул өз кезегинде валюталык операциялар боюнча калктын болгон суроо-талаптарын толук канааттандырууга мүмкүндүк бербейт.
Мындай кырдаал жеке жана юридикалык жактар тарабынан Кыргызстандын банктарында накталай акча менен накталай эмес рублди, накталай эмес АКШ долларын өлкөгө алып келүү/которуу боюнча алып-сатарлык операцияларды жүргүзүүсү менен шартталган. Мындай операциялардын негизги максаты — рублдин/АКШ долларынын курсунун айырмасынан улам алып-сатарлык киреше алуу. Бул Кыргызстандын айрым банктарын эл аралык акча которуу системаларынан акча каражаттарын алуу жагынан кардарларды тейлөөдөн убактылуу баш тартууга мажбур кылууда.
Кыргызстанда калктын суроо-талабын канааттандырууга накталай АКШ валютасы жетишсиз
Улуттук банк валюталык операцияларга, анын ичинде акча которуунун суммасына эч кандай чектөө киргизген эмес.
Алмашуу/которуу суммасына айрым коммерциялык банктар тарабынан белгиленген чектер конкреттүү банкта АКШ долларында накталай акчанын белгилүү бир жетишсиздиги менен байланышкан.
Учурда коммерциялык банктар кардарлардын алдындагы милдеттенмелерин аткаруу үчүн зарыл болгон АКШ долларын накталай акча менен камсыздоо боюнча активдүү иш алып барууда. Улуттук банк өз кезегинде коммерциялык банктарга мыйзамда аныкталган ыйгарым укуктардын алкагында жардам көрсөтөт.
Ошол эле учурда, валюта рыногунда АКШнын накталай эмес долларынын көлөмү өсүп жатат, бул Улуттук банкты алмашуу курсунун кескин өзгөрүүсүн текшилөө максатында банктар аралык валюта рыногунда АКШнын накталай эмес долларларын сатып алуу боюнча интервенцияларды жүргүзүүгө мажбурлайт (2022-жылдын башынан бери жалпы суммасы 131,59 млн АКШ долларын сатып алуу боюнча алты интервенция жүргүзүлгөн).
Улуттук банк өлкөнүн каржы рыногундагы кырдаалга туруктуу негизде талдоо жүргүзүп, зарыл болгон учурда мыйзам чегинде чараларды көрөт.
